ਰੂਹ ਰਜ਼ਾ.

ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਹੈ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ..ਚਲੋ ਹਾਥ ਬੜਾਤੇ ਹੈਂ ਜੀਨੇ ਕੇ ਲੀਏ!!

ਸ਼ਿੰਦਾ...ਉਮਰ ਲਗਭਗ 14-15 ਸਾਲ। ਮਾਂ ਬਿਮਾਰੀ 'ਚ ਮਰ ਗਈ ਅਤੇ ਪਿਉ ਅੱਤ ਦਾ ਸ਼ਰਾਬੀ ਮਤਲਬ ਜਿੰਨਾ ਦਿਨ ਚ ਕਮਾਉਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਜਾਣੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਕਦੀ ਸੋਹਣਾ ਜਿਹਾ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਨਾਲੋ ਵੱਧ ਸਿਆਣਾ ਸੀ। ਦਿਨ ਰਾਤ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਹੋਇਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਕੋਈ ਬੁਲਾਉਂਦਾ ਤਾਂ ਹੱਸ ਕੇ ਜੇ ਬੋਲ ਪੈਣਾ ਨਹੀਂ ਬੱਸ ਚੁੱਪ ਵੱਟੀ ਰੱਖਣੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨੀ ਸੀ-ਸਭ ਉਸਦੇ ਹਲਾਤ ਸਨ। ਉਸਦਾ ਦਿਨ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਸਵੇਰੇ ਅੱਖਾਂ ਮਲ੍ਹਦਾ ਉੱਠਦਾ ਤੇ ਸਾਇਕਲ ਚੁੱਕ ਚੌਂਕ ਤੋਂ ਅਖ਼ਵਾਰ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਘਰ ਵੰਡ ਆਉਂਦਾ ਫਿਰ ਫਟਾਫਟ ਮੂੰਹ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਸੇਠ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪੀ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ। ਉਸਦਾ ਸੇਠ ਅੱਤ ਦਰਜੇ ਦਾ ਹਰਾਮੀ ਬੰਦਾ। ਦਿਨ ਭਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਾਈ ਜਾਂਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਮਿੰਟ ਬੈਠਣ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੰਦਾ -ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਕੰਮ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਸ਼ਿੰਦਾ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮੀ ਰੁਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ 'ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹ ਘਰ ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਦੇ ਸੌਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਜਾਂਦਾ, ਜਾ ਕੇ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦਾ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹਦਾ ਫਿਰ ਸੌ ਜਾਂਦਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦਾ ਦਿਨ ਬਸਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਚਾਹ ਬ...

ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਕਿਤਾਬ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਂਦੀ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤਾਂ, ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਭ ਮੁੰਡਿਆਂ ਜਾਂ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਵੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹਰ ਉਸ ਮਾਂ, ਧੀ, ਪਤਨੀ, ਨੂੰਹ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਘਰ ਦੇ  ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮਾਂ-ਕਾਰਾਂ 'ਚ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਰੁਝੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਥੱਕਦੀਆਂ, ਅੱਕਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੋਣੇ ਬਾਹਰ ਘੁੰਮਣ ਨੂੰ..ਨੱਚਣ-ਗਾਉਣ ਨੂੰ ...ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਨੂੰ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋ ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਨੌਕਰੀ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ 'ਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਕਿਉਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹੀ ਆਇਆ? ਸਾਡੇ ਘਰ ਚ ਵੱਡਿਆਂ-ਛੋਟਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਘਰ ਦੇ ਹਰ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਦੋ ਕੋਈ ਦੋ ਪ੍ਰਹਾਉਣੇ ਆ ਜਾਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜਿੰਮਾ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕੋਈ ਮਸ਼ੀਨ ਹੋਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਦੇਣੀ ਹੋਵੇ। ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜੇ ਕੋਈ ਮਰਦ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਭੈਣ ਜਾਂ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ 'ਚ ਹੇਲਪ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਜਨਾਨੜਾ ਜਾਂ ਤੀਵੀਂ ਪਿਛੇ ਲੱਗਿਆ ਕਹਿ ਕੇ ਭੰਡਦੇ ਹਾਂ,,ਕਿੰਨੀ ਬੇਹੁੱਦਾ ਗੱਲ ਹੈ। ...

ਜੇ ਕਿਸੇ ਕੁੜੀ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਦੋਸਤ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮੁੰਡੇ ਵੱਲ ਵੇਖੇ ਤੱਕ ਨਾ। ਕਿਉਂ? ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਦੋਸਤ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਦੋਸਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਬੇਝਿਜਕ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਘੁੰਮ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਅਰਥ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ। ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਨਿੱਘ ਹੈ-ਜਿਹੜੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੰਨ ਕੇ ਰੱਖਣ, ਉਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਅੰਦਰੋ-ਅੰਦਰ ਮਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ;ਤੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ ਬੋ ਹੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।  ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਕੁ ਖੁਲ੍ਹ ਦੇਵੋ ਕਿ ਉਹ ਅਜ਼ਾਦ ਵਿਚਰ ਸਕਣ, ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮਾਣ ਸਕਣ। ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਤੇ ਬੰਦਿਸ ਲਾਉਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਵਰਤੋ-ਵਿਹਾਰ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਜੱਜ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਡਾ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੋ-ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੱਕ ਅਤੇ ਇਕੋ-ਜਿਹੀਆਂ ਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਅਸੀਂ ਵਸਤਾਂ ਵਾਂਗ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦਾ 'ਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਇਕ ਪੈਮਾਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। -ਸਿਮਰਨ.